کاهش سن ابتلا به ویروس HIV در ایران

به گزارش پایگاه خبری رخداد اقتصادی؛دانشمندان می‌گویند هفتمین فرد مبتلا به ویروس اچ‌آی‌وی (HIV) احتمالا پس از پیوند سلول‌های بنیادی برای درمان سرطان خون، درمان شده است. این در حالی است که تاکنون هیچ‌گونه درمان قطعی که قادر باشد ویروس HIV را از بدن حذف کند و بیماری ایدز (AIDS) را بهبود ببخشد، کشف نشده و فقط با مراقبت‌های پزشکی می‌توان این ویروس را کنترل کرد تا پیشروی آن متوقف ‌شود و فرد مبتلا بتواند زندگی و طول عمر طبیعی داشته باشد.

چند روز پیش، شبکه ان‌بی‌سی گزارش داد که یک مرد آلمانی احتمالا از اچ‌آی‌وی رهایی یافته و این یک نقطه عطف پزشکی محسوب می‌شود که تنها توسط ۶ نفر دیگر در بیش از ۴۰ سال از آغاز همه‌گیری ایدز تاکنون به دست آمده است. محققان گزارش داده‌اند که این بیمار از سال ۲۰۱۸ که داروهای HIV را قطع کرده، هیچ نشانه‌ای از باقی ماندن ویروس در بدنش وجود ندارد.

سلول‌های بنیادی می‌تواند ایدز را شکست دهد؟

اما دکتر مینو محرز، متخصص بیماری‌های عفونی، رئیس پیشین مرکز تحقیقات ایدز ایران و عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی ایران در این باره می‌گوید: دانشمندان درباره اعلام روش سلول‌های بنیادین به عنوان یک درمان قطعی ایدز محتاط هستند. چون ویروس HIV قابلیت جهش بسیار سریعی دارد و میلیون‌ها سویه‌ جهش‌یافته دارد و با ترفندهای زیادی تلاش می‌کند که زنده بماند.

محرز می‌گوید: چند سال پیش هم اعلام شد یک مرد آلمانی که مبتلا به سرطان بود، با پیوند مغز استخوان یا سلول‌های بنیادی، از ایدز نجات پیدا کرد و بیماری در او از بین رفت اما بعدا یک پزشک که استاد درمان ایدز بود، برای کنفرانسی به ایران آمد و گفت ویروس HIV در آن بیمار یافت شده و از بین نرفته است. درضمن خود سلول‌های بنیادی یا پیوند مغز استخوان نوعی ریسک است و نمی‌توان میلیون ها بیمارِ مبتلا به ایدز را با این روش درمان کرد.

به گفته رئیس پیشین مرکز تحقیقات ایدز ایران، الان مدت‌هاست که محققان دارند روی سلول‌های بنیادی به عنوان درمان ایدز کار می‌کنند و نتایجی هم گرفته‌اند، ولی زمان نیاز است تا بخواهد ثابت کند این موضوع شدنی است و مثل مواردی نباشد که فکر می‌کردند بیمار کاملا بهبود پیدا کرده اما بعد از مدتی ویروس اچ‌آی‌وی را دوباره در او مشاهده کردند.

درمان ایدز با سلول‌های بنیادی ریسکی است

بسیاری از پژوهشگران در عین حال که به درمان ایدز با روش سلول‌های بنیادی امید دارند، اما هشدار می‌دهند که پیوند سلول‌های بنیادی بسیار سمی است و می‌تواند حتی کشنده باشد. بنابراین پیاده کردن روی مبتلایان به اچ‌آی‌وی غیراخلاقی است و تنها برای درمان برخی بیماری‌ها مانند سرطان خون پذیرفته‌شده است.

محرز در این رابطه می‌گوید: صحبت و بحث درباره درمان ایدز با سلول‌های بنیادی زیاد است. چون روشی دشوار و ریسکی است و معلوم نیست سرنوشت این سلول‌هایی که وارد بدن بیمار می‌کنیم، چه می‌شود! ممکن است خیلی نادر مسیر به سمت یک بیماری بدخیم پیش برود.

رئیس سابق مرکز تحقیقات ایدز ایران اضافه می‌کند: البته سلول‌های بنیادی الان برای درمان خیلی از بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد ولی ما ترجیح می‌دهیم که دارو یا داروهایی کشف شود که بشود مبتلایان به ایدز و ویروس اچ‌آی‌وی را دارودرمانی کرد. الان در دنیا دارند روی داروهای خوراکی کار می‌کنند و این درمان، قاطع به نظر می‌رسد و امیدواریم به زودی بیرون بیاید.

به گفته محرز، الان چند دانشمند در دنیا دارند روی داروهای خوراکی کار می‌کنند. یکی از اینها استاد دانشگاهی در آمریکا است که فوق‌العاده باسواد است. او سومین کاندیدای جایزه نوبل در درمان بود. این دانشمند قبل از پاندمی کووید داشت روی دارویی آزمایش انجام می‌داد که نتایج خیلی خوبی داشت اما با شیوع کووید، تحقیقاتش عقب افتاد. اما گویا نتایج آن به زودی اعلام می‌شود. ما امیدواریم برای درمان اچ‌آی‌وی و ایدز هرچه زودتر «دارو» بیاید. همان طور که الان هپاتیت C درمان قاطع دارد و ریشه‌کن کردن آن در ایران شروع شده، ان‌شاالله برای بقیه ویروس‌ها هم به زودی دارو می‌آید.

چرا HIV واکسن و درمان قطعی ندارد؟

اما چرا ویروس HIV هیچ درمان قطعی و واکسنی ندارد و علت این همه پیچیدگیِ این ویروس چیست؟ به گفته متخصصان، این ویروس میلیون‌ها سویه جهش‌یافته دارد. با توجه به این ویژگی، دانشمندان باید به واکسنی دست پیدا کنند که بتواند با تنوع بی‌نهایت گسترده‌ی سویه‌های ویروس ایدز مقابله کند. ویروس ایدز بسیار راحت‌تر از ویروس‌هایی مانند کرونا جهش می‌یابد و به همین دلیل است که واکسن کرونا بعد از مدتی ساخته شد و موفق هم عمل کرد اما تولید پادتن‌های خنثی‌کننده‌ای که بتواند به طور گسترده از بروز عفونت جلوگیری کند، دشوارتر است. دلیل دیگر ناکامی محققان، پیچیدگی‌های علمی در زمینه دستیابی به واکسن ایدز است.

محرز می‌گوید: تا حالا هر واکسنی برای ویروس HIV تولید شده، اوایل کار امیدوارکننده بوده اما بعد از مدتی دیدند اثربخشی ندارد. داروهایی هم که الان موجود است، درمانی قاطع برای این ویروس محسوب نمی‌شوند. البته خیلی از ویروس‌ها هستند که هنوز درمان قاطع ندارند و فقط HIV نیست که پیچیدگی دارد. ولی می‌شود امیدوار بود که به‌تدریج برای همه ویروس‌ها درمان قاطع پیدا شود. الان با متدهای جدید، درمان سرطان‌ها هم خیلی پیشرفت کرده است و بنابراین به درمان ایدز هم می‌شود امید داشت. اما فعلا باید منتظر بمانیم.

این پزشک می‌گوید: یک سری مطالعات در سراسر دنیا برای درمان شروع شده و به نظر می‌رسد به زودی به نتیجه برسد. همان طور که گفتم، برای هپاتیت C درمان قطعی پیدا شده و برای سایر ویروس‌ها هم با متدهای جدید درمان، درمان قاطع پیدا خواهد شد.