اندیشمندان و مقامات حاضر در وبینار بین المللی فارابیبر استفاده از اندیشه های این اندیشمند شرقی به مثابهگوهر گمشده امروز تاکید کردند.
به گزارش پایگاه خبری رخداد اقتصادی به نقل از روابط عمومی کمیسیون ملی یونسکو–ایران، وبینار بینالمللی فارابی که به طور مشترک با همکاری جمهوری اسلامیایران و جمهوری قزاقستان برگزار می شود، ساعت ۱۴:۳۰ امروز۲۸ مهرماه آغاز به کار کرد.
در بخش افتتاحیه این وبینار دکتر منصور غلامی وزیر علوم،تحقیقات و فناوری با بیان اینکه شخصیت و آثار فارابی مصداقعینی تقارب فرهنگ هاست با قرائت متنی به سخنرانی پرداخت کهمتن سخنرانی وی به شرح زیر است:
«به نام خدا
به‌مناسبت گرامیداشت ابونصر فارابی
یونسکو: ایران–قزاقستان – (28 مهرماه 1399)
در آغاز سخن مایلم مراتب قدردانی و سپاس صمیمانه خود را ازبرگزارکنندگان این همایش باشکوه؛ اعلام نمایم.
پیوندهای فرهنگی در زمره ماندگارترین و پایدارترین پیوندها میانملت‌هاست چرا که ره‌آورد مشترک قرن‌ها زندگی و زیست بالنده وشکوفا میان فرهنگ ها بوده است. از این رو هرچه دایره مناسباتفرهنگی گسترده تر باشد، عمق دوستی ها و همدلی ها میان ملتها افزون تر می شود.
مشاهیر و شخصیت های جهانی هر ملتی به مثابه ریسمان هایفرهنگی– هویتی هستند که ملتها را درطول ادوار مختلف بهیکدیگر متصل می کنند.
فارابی، ابوریحان بیرونی، ابوعلی سینا، ناصر خسرو، مولانا جلالالدین، شمس تبریزی، سعدی شیرازی، عطار نیشابوری … وبسیاری از شخصیت های جهانی همواره پیونددهنده مهر ودوستی و مدارا و خردگستری بوده اند.
در این میان یکی از شاخص ترین و تاثیرگذارترین چهره هایممتاز جهانی، نام پرآوازه ابونصر محمد فارابی است که در اوجقرون وسطی که دوران سیاهی و ظلمت و پریشانی بود؛ مرکز ثقلعلم گستری، خردورزی و مهرورزی میان ملت های آن دوران بود.
اقدام سازمان جهانی یونسکو در اعلام گرامیداشت مشاهیر ورویدادهای فرهنگی، کاری بسیار ارجمند و در خور تحسین استچرا که مهمترین ابزار در نزدیکی و تقارب فرهنگ ها بهره گیری ازظرفیت عظیم مشاهیر جهانی است.
درج نام ابونصر محمد فارابی در فهرست گرامیداشت های جهانی؛آن هم در سال های پایانی دهه تقارب فرهنگ ها (2013-2022) ازآن رو بسیار حائز اهمیت است که اساسا شخصیت و آثار فارابیمصداق عینی تقارب فرهنگ هاست.
هنر فارابی از آن رو برای بشر امروز نیز بسیار پیشرو و کاربردیاست که او در فزون از هزار و صدسال پیش به دنبال ایجاد پلفکری و فلسفی میان شرق و غرب عالم بود و شگفت آن‌که اینرویکرد در دوران اوج تعصبات و افراطی‌گری های عقیدتی و فکریقرون وسطی رقم خورد.
جایگاه او به قدری درجهان برجسته است که او را معلم ثانی نامنهاده اند و تنها کسی است که توانست بهترین شرح ها را بر منطقارسطویی بنگارد تا جایی‌که ابوعلی سینا دانشمند بزرگ ایرانی درمنزلت مقام علمی او گفت: کتاب مابعدالطبیعه ارسطو را مطالعهکردم و بعد از چهل مرتبه پی به رمز و راز آن نیافتم تا اینکه دربازار شرحی بر این کتاب از فارابی یافتم که پس از مطالعه تمامقفل های آن بر من گشوده شد.
باری اکنون پس از 1150 سال، سازمان جهانی یونسکو با بیش از195 کشور عضو، یادواره آن دانشمند خردمند را به جشن نشستهاند.
این اقدام ارزشمند به ما یادآوری می کند که جهان امروز به رغمپیشرفت های عمیق تکنولوژیک و دستاوردهای خیره کننده در حوزهعلم شوربختانه از نظرگاه اخلاق و ترویج صلح و مدارا با نقصان وکاستی های جدی روبه رو است؛ همچنان در جای جای جهانصدای سفیر گلوله و بوی آزار دهنده باروت از لوله‌های تفنگ بهمشام می‌رسد که محصول افراطی گری، تک‌سونگری و انحصارطلبی است.
بشر امروز هیچ راهی جز بازگشت به سرچشمه های فرهنگ،دوستی، مهر و مدارا ندارد؛ همان مفهومی که فارابی بزرگ آن رادر رساله «تحصیل السعاده» به «ترویج خیر و نیکی» تفسیر مینماید.
از دیدگاه او خیر و نیکی شرافت ذاتی دارد و کسی که در طلبسعادت پایدار است باید در ترویج خیر و نیکی میان ابنای بشرپیشگام باشد و حکیم فردوسی بزرگ این سخن فارابی را به چهزیبای بیان می کند:
بکوشید و نیکی به بارآورید چو دیدید سرما بهار آورید
به پاداش نیکی بیابی بهشت بزرگ آن‌که جز تخم نیکینکشت
در پایان بر خود لازم می دانم بار دیگر از اقدام سزاوارانه و ابتکارارزشمند و مشترک کشور دوست و برادر قزاقستان قدردانی نمایمو حضور گرم دانشمندان و فارابی‌شناسان برجسته کشورهایمختلف جهان را در این همایش باشکوه ارج بنهم.
سپاسگزارم»
همچنین کریمبک کوشربایف دبیر امور خارجه جمهوری قزاقستان،ولکان بزکر رئیس مجمع عمومی سازمان ملل متحد (سازمان ملل) در هفتاد و پنجمین نشست (tbc)، سلیم المالک مدیرکل ICESCO،محمد اقبال چوداری هماهنگ کننده عمومی کمیته همکاری هایعلمی و فناوری سازمان همکاری های اسلامی (COMSTECH) و یالچین توپکو مشاور ارشد رئیس جمهوری ترکیه نیز در این بخشسخنانی ایراد کردند.
*باید امکان مطالعه همه جانبه آثار فارابی را فراهمبیاوریم
در بخش دیگری از این برنامه کریمبک کوشربایف دبیر دولتجمهوری قزاقستان در سخنانی بیان کرد: هدف ما شناخت فارابیدر ابعاد مختلف و به کارگیری دانش اوست. در قزاقستان کتابهای زیادی درباره فارابی چاپ شده و ما سعی می‌کنیم به آخریناخباری که در زمینه فارابی منتشر می شود، توجه داشته باشیم. مابا به کارگیری اندیشه های فارابی مطالعاتی در زمینه هوشمصنوعی در حوزه اخلاق انجام داده ایم. در قزاقستان مرکزیبرای تجلیل از فارابی افتتاح کردیم و مساله مهم این است که رئیسجمهور قزاقستان نیز از بزرگداشت این شخصیت و شناخت اوحمایت می کند.
وی افزود: در قزاقستان سرزمین تولد این دانشمند بزرگ، علمبسیار با اهمیت تلقی می شود و ما برنامه های بسیاری در راستایتوسعه علم و همکاری های بین المللی انجام داده ایم. در مطالعهفارابی، مطالعه بین رشته ای نیز احیا شده است و مطالعه اصولیآثار وی و همچنین ادامه و بازخوانی آثار فارابی نیز اهمیتبسیاری دارد. ما باید تلاش کنیم امکان مطالعه چند جانبه و همهجانبه آثار او را فراهم کنیم.
*جاده ابریشم مسیر تمدن و فرهنگ بوده است
سپس سلیم المالک مدیرکل ICESCO (سازمان آموزشی، علمی وفرهنگی اسلامی) اظهار کرد: جاده ابریشم مسیر تمدن و فرهنگبوده و بیشتر آثار فارابی مربوط به زمانی است که او در سفر بودهاست. ما در سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی اسلامی خودمانطرح هایی را برای ترویج تبادل همکاری ارائه می دهیم و من ازکشورهای عضو آیسسکو می خواهم برای توسعه فرهنگ هایمشترک تلاش کنند. ما از طرح های کشورها در زمینه آموزشحمایت می‌کنیم و از سایر کشورها نیز دعوت می کنم که برایمطالعه آثار دانشمندان تلاش و از طرح های آیسسکو نیز حمایتکنند.
*تاثیر عمیق فارابی بر افلاطون و ارسطو
در ادامه محمد اقبال چوداری هماهنگ کننده عمومی کمیتههمکاری های علمی و فناوری سازمان همکاری های اسلامیتوضیح داد: فارابی نقش مهمی در رشد اندیشه های فرهنگی وعلمی داشته و نظرات وی تاثیر عمیقی بر تفکرات افلاطون و ارسطوگذاشته، فارابی بنیانگذار رشته هایی چون علوم طبیعی بوده است. ابن سینا و ابن رشد نیز در کارهای خود متاثر از تفکرات فارابیبوده اند. کمیته همکاری های علمی و فناوری سازمان همکاری هایاسلامی قرار است در ماه دسامبر 2020 همایشی با موضوعفارابی برگزار کند و در این همایش قرار است به بررسی تاثیرکارها و آثار فارابی بر دانش امروز پرداخته شود.
*کشورهای همسایه برای صلح بین ارمنستان وآذربایجان تلاش کنند
یالچین توپکو مشاور ارشد رئیس جمهوری ترکیه نیز عنوان کرد: ازهمه شرکت کنندگان و کشورهای همسایه می خواهم که برایبرقراری صلح بین ارمنستان و آذربایجان تلاش کنند. کنفرانسهایی مانند کنفرانس امروز به برقراری و ترویج صلح کمک می کند. سال 2020 سال فارابی و وی به معلم ثانی مشهور است. جادهابریشم تنها جاده تجارت نبوده، بلکه مسیر تمدن و امنیت بودهاست. جاده ابریشم گفتمان بین تمدن ها را تقویت می کند و نقشبسیاری در برقراری صلح در جهان دارد.
وی گفت: جاده ابریشم از لحاظ توسعه امنیت و توسعه، فقط به یککشور اختصاص ندارد و متعلق به کشورهای بسیاری است. اینمسیر می تواند برای جهان صلح به ارمغان بیاورد، بین کشورها وقاره ها ارتباط برقرار کند، تجارت بین قاره ای را ترویج کند وموجبات توسعه فرهنگی و اجتماعی را فراهم آورد.
** فارابی برای تاریخ اندیشه مهم است
در ادامه و در بخش اول این وبینار با عنوان «تمدن ها در جادهابریشم» که مدیریت آن را حجت الله ایوبی دبیرکل کمیسیون ملییونسکو–ایران، برعهده داشت اساتید و پژوهشگران به ایرادسخنرانی پرداختند.
ایوبی در این بخش با اشاره به این موضوع که انسان تنها جسمخاکی نیست بر استفاده بیش از پیش از اندیشه های فارابی تاکیدکرد.
مشروح سخنان دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو–ایران بدین شرحاست:
«بسمه تعالی
خانم‌‍‌ها، آقایان، برگزاری این وبینار در این شرایط سخت، خبریاست امیدبخش و خوشایند. متاسفانه هجوم کرونا به جهان،سلامت جسمی بشر را به خطر انداخته است و بسیاری جان خودرا در این نبرد از دست دادند. اما شاید کمتر توجه می‌شود کهکرونا فقط دشمن جسم خاکی ما نیست و جان افلاکی ما را نیز بهخطر انداخته است. چراکه انسان از نگاه جهان شرق، تنها جسمخاکی نیست و اتفاقا شالوده اصلی وجودِ ما، جان است و فرهنگ واندیشه. به گفته مولانا جلالالدین رومی:
ای برادر تو همه اندیشه‌ای
مابقی خود استخوان و ریشه‌ای
برگزاری این برنامه‌ها و بازخوانی اندیشه شخصیت‌های فلسفی وفرهنگی بزرگانی چون ابونصر فارابی در این روزگار نه تنهاآشنایی با اندیشه بزرگان گذشته است، بلکه دارویی است برایدرمان جان و روح بشر. اندیشمندان و اولیای الهی طبیبان روح ماهستند:
صحت این حس بجویید از طبیب
صحت آن حس بجویید از حبیب
فارابی طبیب جان است و فکر.
جا دارد از همکار گرامی‌ام خانم انار برای تلاش بی‌حدش، نهایتسپاسم را ابراز نمایم. سپاسگزارم از وزاری علوم ۲ کشور،سفیران و وزرای فرهنگ و خارجه دو کشور، سفیران ایران وقزاقستان در یونسکو که راه را برای برگزاری این برنامه مهم هموارکرده‌اند.
فارابی، به جهت ابتکار در طرح مسائل جدید در فلسفه، برای تاریخاندیشه مهم است. او نخستین کسی است که تفکیک میان ذات ووجود را در فلسفه اساس می‌نهد. افزون بر این فارابی می‌کوشدمیان تفکر یونانی و تفکر اسلامی پل ارتباطی برقرار کند و این دوجهان معرفتی را به هم نزدیک کند. او در فلسفه خویش سیاست وتدبیر مدن را از یاد نمی‌برد و فلسفه را صرفا به‌گونه‌ای دل‌مشغولیذهنی و شخصی فرو نمی‌کاهد، بلکه می‌کوشد تا فلسفه را دربستری اجتماعی و سیاسی دنبال کند که سعادتمندی آدمیان را درپی داشته باشد.
فراموش نکنیم که کتاب بزرگ او در زمینه موسیقی (موسیقیالکبیر) نیز چنان‌که گفته‌اند در فرهنگ اسلامی اثری بی‌همتا بوده،شاید بزرگترین اهمیت فارابی این است که او در واقع موسسفلسفه اسلامی است و بر همگان فضل تقدم دارد. چرا که او کسیمثل ابن سینا و غزالی؛ ابن عربی و ملاصدرا، ملای سبزواری و …. را پیش از خود نداشته است تا بر بنیاد رهنمود آنان راه بپیماید،بلکه خود بنیانگذار نحله فلسفه اسلامی می‌گردد که پس از او همهفیلسوفان بزرگ اسلامی و مسیحی از او تاثیر می‌پذیرند.
اگر در شعر، رودکی بزرگ، مبدع و خالق شعر پارسی است،فارابی نیز در حوزه فلسفه و حکمت اسلامی حکیم اول است. او درفلسفه خویش دلیل و برهان عقلی را همواره بر تعصب وافراطی‌گری کورکورانه در ساحت علم و فلسفه ارجح می‌نهند امانکته‌ای که من در این فرصت کوتاه، طرح بحث خواهم کرد توجه بهاندیشه مدرن و توجه ویژه فارابی بیش از هزار سال پیش، بهویژگی‌های جامعه مدنی است. از دیدگاه فارابی شرط تحقق مدینهفاضله رشد و کمال انسان‌هاست تا با قوه عقل خویش سعادت رادرک کنند و خواهان و خواستار خوبی‌ها باشند. از دیدگاه فارابی«امر محبوب» هر جامعه، نشان‌دهنده ویژگی فضلیت یا رذیلت آنجامعه است. مردمانی که سعادت، درستی و عدالت را دوست دارند،مردمان یک مدینه فاضله‌اند، نه جامعه‌ای که مردمانش در پیشقاوت و بدی هستند. نکته زیباتر اینکه نشانه سعادت مردمان ایناست که علاوه بر دوست داشتن خوبی‌ها، یکدیگر را نیز دوستداشته باشند. نوع دوستی و عشق به هم نوع، لازمه فضیلت یکجامعه یا مدینه است. به بیانی دیگر اجتماع مردمان در مدینهفاضله برای تحقق خوبی‌ها، نیکی‌ها و سعادت است. همان‌گونه کهدر مدینه نازله مردم برای حرکت به سوی پلیدهای و پلشتی‌هااجتماع کرده‌اند. در اینجا فرصت پردازش این موضوع نیست، اماتنها توجه دادن به این نکته است که اندیشه فارابی گوهر گم شدهامروز ماست. اگر سازمان‌های جهانی و جوامع انسانی بر محورسعادت، نیکی، دوستی و نوع دوستی بنا شوند دیگر جایی برایجنگ، خشونت و ستم باقی نمی‌ماند و این است پیام فارابی کهباید آن را در این روزگار بارها و بارها مرور کرد.
دو کشور پهناور و تمدن‌ساز قزاقستان و ایران همچون سایرکشورهای فرهنگ‌گستر حوزه جاده ابریشم، بسیار مفتخرند کهخاستگاه شکل‌گیری شخصیت و منزلت علمی و فرهنگی انسانیشکوهمند، همچون ابونصر محمد فارابی هستند. در گذشته بزرگانفرهنگی ما در گوشه گوشه سرزمینی که من آن را سرزمین خورشیدمی‌نامم، همه منادی یک پیام‌اند. مولانا در قونیه، ابونصر فارابی درفاراب، عطار نیشابوری و فردوسی بزرگ در طوس و خراسان،رودکی در پنجکت، اقبال لاهوری در لاهور، مختوم قلی و دیگرانپیامشان همین است. عشق و محبت و دوستی. چرا که به گفتهفردوسی بزرگ:
جز از نیک نامی و فرهنگ و داد
ز کردار گیتی مگیرید یاد
جهان یادگار است و ما رفتنی
به گیتی نماند به جز مردمی
حجت‌الله ایوبی
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران»
**فارابی مقصد فیلسوفان را رسیدن به حقایق برهانیمی‌دانست
در ادامه این بخش رضا داوری اردکانی استاد فلسفه و رئیسفرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران با اشاره به اینکه فلاسفهبا هم اختلاف ندارند و اختلافشان ظاهری‌است، تاکید کرد کهفارابی زبان‌ها را تقسیم کرد و زبان برهان را برترین زبان دانست. تا اکنون هم فیلسوفان جهان اسلام، فلسفه درست را فلسفه برهانیمی‌دانند.
در بخش هایی از سخنرانی رئیس فرهنگستان علوم جمهوریاسلامی ایران، آمده است:
«از زندگی فارابی اطلاع دقیق نداریم. آنچه می‌دانیم این است کهاو در قریه وسیج از قراء اطراف فاراب که شهری در قزاقستانکنونی است، به دنیا آمده و در نوجوانی همراه پدر که نظامی ولشکری بوده به بغداد رفته و در آنجا درس خوانده اما در بغدادنمانده و به سوی غرب مهاجرت کرده و در شام اقامت گزیده است. اگر از زندگی او اطلاع کافی نداریم خوشبختانه اغلب آثار او برایما مانده است. بر اساس مطالب همین آثار است که می‌توانیم او رامؤسس فلسفه دوره اسلامی بدانیم. بیشتر آثار فارابی موجز استاما این آثار موجز شامل همه شعب منطق و فلسفه می‌شود. یکی ازاین آثار هم کتاب مهمی در موسیقی است. از امتیازهای فلسفهفارابی جامعیت آن است.
او فلسفه را از سیاست و زندگی مدنی و گفتار و رفتار مردم جدانمی‌دانسته، البته سیاستی که او وضع کرده به آسانی قابل تحققنبوده است و شاید به همین جهت اخلافش آن را بسط نداده‌اند ولیهمین که دنباله سعی افلاطون و ارسطو را در عالم غیر یونانی(اسلامی) گرفته و نظر استادان یونانی را بر اساس اصول و درکتازهای قرار داده و تفسیر کرده است، اهمیت دارد. تصرفی کهفیلسوفان جهان اسلام و در صدر آن فارابی در فلسفه یونانیکردند بر خلاف آنچه در ظاهر فهمیده می‌شود این نبود که به حکماعتقاد و بنا بر پیروی از اعتقادات مسلمانی خدای ارسطو را کهصرفاً علت غایی بود به صورت خدای قادر مرید و علت فاعلیموجودات تصویر کنند.
فارابی و اخلافش با نظری متفاوت نسبت به موجوداتمی‌نگریستند. آنها موجودات یعنی ماهیات را ممکن به معنی خاصمی‌دانستند و ممکن به معنی خاص چیزی است که می‌تواند باشد ومی‌تواند نباشد و اگر هست علتی دارد. موجوداتی که هستند علتدارند. به این ترتیب معنی موجود و مقام علت در آغاز فلسفه دورهاسلامی صورت دیگر پیدا کرد. این فلسفه در آثار فارابی تدویناجمالی پیدا کرد. فلاسفه‌ای که بعد از او آمدند مطلب را تفصیلدادند و امکان‌های نهفته در آن اجمال را کشف کردند. کار اینفلسفه در بسط خود بالاخره به صورت حکمت متعالیه ملاصدرا درآمد.
فارابی مقصد فیلسوفان را رسیدن به حقایق برهانی می‌دانست وکوشید آرای افلاطون و ارسطو را با هم جمع کند. او معتقد بود کهفلسفه یکی است و علم برهانی است. فلاسفه هم با هم اختلافندارند و اختلافشان ظاهری‌است. زبان‌ها را نیز تقسیم کرد و زبانبرهان را برترین زبان دانست. تا اکنون هم فیلسوفان جهان اسلام،فلسفه درست را فلسفه برهانی می‌دانند. اکنون ما از مقام فارابیدر تاریخ فلسفه اسلامی و اثری که بر اخلافش داشته است کم وبیش آگاهی داریم یا می‌توانیم آگاهی داشته باشیم. اما اینکه با اوچه نسبتی داریم و از او چه می‌توانیم بیاموزیم چیز چندانینمی‌دانیم.
اگر او بزرگ بوده است که در آن تردید نداریم باید بزرگی او رابشناسیم. ما ایرانیان که در طی مدت هزار سال میزبان فلسفهفیلسوف مهاجر بوده‌ایم و او را از خود می‌دانیم باید از آنچه اوآموخته درس‌های تازه بگیریم. مردم قزاقستان هم که فارابی را بهمعنی امروزی لفظ هموطن خویش می‌شناسند حق دارند که به اوافتخار کنند و البته اهل نظر و فیلسوفان آن کشور موظفند که آثاراو را بخوانند و ببینند آنها که اخلاف فارابی‌اند چه درس‌هایی ازفیلسوف خویش می‌توانند بیاموزند.
به عبارت دیگر همه ما باید ببینیم که در فلسفه موجز فارابی چهدرس‌هایی مضمر است که در زمان کنونی می‌تواند راهگشا باشد. از کوششی که سفارت محترم قزاقستان برای بزرگداشت فارابیترتیب داده است همه اهل فلسفه باید خشنود و سپاسگزار باشند.»
در این مراسم نماینده سومرو رئیس بنیاد علمی ECO هم به نیابتاز او به ایراد سخنرانی پرداخت.
کازینف دوزن دبیرکل TURKSOY، هالیت ارن دبیرکل مرکزپژوهشی هنر، تاریخ و تمدن اسلام، منصور حسین دیمیتریوویاکین مدیر انستیتوی بین المللی مطالعات آسیای میانه(IICAS)، منصوره حیدر استاد (هند)، آلبرت فیشلر استادافتخاری فرانسه، ایرینا پوپووا مدیر انستیتوی نسخه های خطیشرقی آکادمی علوم روسیه (روسیه)، رامیل خیروتدینوف مدیرانستیتوی روابط بین الملل دانشگاه فدرال کازان، رئیس هیات مدیرهموسسه مطالعات آسیای میانه از دیگر سخنرانان این بخش بودند.
در ادامه و در بخش دوم این وبینار، موضوع «فلسفه فارابی وجهان مدرن» به بحث گذاشته شد.
گالیمکر موتانف رئیس دانشگاه ملی فارابی قزاقستان مدیریت اینبخش را برعهده داشت و محمود فواد مدیر مرکز فارابی گروهزبانشناسی دانشگاه قاهره (مصر)، بکیر کارلیگا هماهنگ کنندهپیمان تمدن های سازمان ملل در ترکیه، باخرم عبدوخالیموف معاونرئیس آکادمی علوم جمهوری ازبکستان، عثمان توگوساکف نایبرئیس آکادمی ملی علوم جمهوری قرقیزستان، ابساتر دربیسالیمدیر انستیتوی مطالعات شرقی آکادمی علوم ملی جمهوریقزاقستان، الهام محمدزاده مدیر انستیتوی فلسفه آکادمی ملیعلوم آذربایجان، جورجیوس استریس استاد دانشگاه ملی وKapodistrian آتن و صیدرهامون سلیمونوف استاد دانشگاه ملیتاجیکستان از سخنرانان این بخش بودند.
انتهای پیام/