تفاوتی که تغییر با تحول دارد/ سیر دگرگونی های اجتماعی
حجت‌الله ایوبی دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو- ایران بیان کرد: تغییرات اجتماعی یک پروژه اما تحولات اجتماعی یک پروسه هستندکه این دو مفهوم با هم تفاوت دارند.
به گزارش پایگاه خبری رخداد اقتصادی به نقل از روابط عمومی کمیسیون ملی یونسکو- ایران، آیین مجازیافتتاحیه اولین کنفرانس مدیریت دگرگونی‌های اجتماعی شبگذشته ۱ دی‌ماه در صفحه اینستاگرام کمیسیون ملی یونسکو–ایران به صورت زنده برگزار شد.
در ابتدای این نشست عباس فقیه خراسانی دبیر این رویداد گفت: دگرگونی اجتماعی برای ما نقطه تلاقی تاریخ و جامعه‌شناسیاست وقتی درباره این مفهوم صحبت می‌کنیم درباره زمان و زمانهصحبت می‌کنیم؛ زمانه‌ای که عوض شده و این چیزی است که اززبان نسل‌های مختلف شنیده‌ام. در طول تاریخ پدران به فرزندانخود گفته‌اند «دوره عوض شده است». بنابراین ما این حرف رابسیار شنیده‌ایم. تکرار آن در طول تاریخ نشان می‌دهد که مابسیار به عوض شدن دوران‌ها فکر کرده‌ایم اما بررسی علمی عوض شدن از جامعه‌شناسی کلاسیک آغاز شده است در جامعهصنعتی به شدت به این فکر می‌کردند که چه شد از آن جامعه قبلیبه این جامعه سرمایه‌داری رسیده‌اند. این موضوع ادامه پیدامی‌کند تا اینکه اواخر قرن گذشته یکی از جامعه‌شناسان می‌گویدکل علوم اجتماعی بررسی حوزه‌های دگرگونی است. این بحثیاست که در علوم اجتماعی ایران به آن کمتر پرداخته شده است بههمین دلیل کمیسیون ملی یونسکو در ایران به این مبحث پرداخت.
تحولات اجتماعی یک پروسه و فرآیند همه‌جانبه هستند
در ادامه حجت‌الله ایوبی دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو – ایرانروی خط آمد و بیان کرد: مسأله تحولات اجتماعی جزو موضوعاتمهم و اساسی است ما در آستانه دگرگون شدن سده و قرنهستیم طبیعتاً در آستانه ورود به قرن جدید بهانه خوبی به دستآورده‌ایم تا بنشینیم، درنگ کنیم، به گذشته برگردیم و چشم‌اندازتحولات آینده را بررسی کنیم. اندیشه برگزاری این همایش بزرگمورد استقبال قرار گرفت حتی وقتی این بحث مطرح شد ما هنوزوارد ماجرای کرونا نشده بودیم. تفکر اصلی این بود که ما در منطقهخود، در علوم اجتماعی بدون هیچ تعارفی از جهت اندیشمندانبرجسته، تولید علم، سابقه دانشکده های علوم اجتماعی و… جزوکشورهای سرآمد منطقه هستیم. اگر بنا باشد یک همایش بزرگبین‌المللی و حداقل منطقه‌ای بین ایران و کشورهای دارای مشترکاتفرهنگی و اجتماعی، برگزار شود حتما جایش در ایران است. هدفاین بود سلسله نشست‌هایی در این رابطه برگزار شود ولی به خاطرجو روزگار و ماجرای کرونا به این صورت مجازی برگزار می‌شودالبته من خودم دیگر فاصله‌ای بین فضای مجازی و حقیقی قائلنیستم چون در عالم حقیقت هم همین اتفاق رخ می‌داد که اساتیدمی‌نشستند، جمع محدودی کنار آنها بودند و بحث و گفتگومی‌کردند. کرونا باعث شد ما چند گام در فناوری‌های نوین جلوتربرویم، حالا به راحتی بنشینیم و با خیال آسوده با هم سخن بگوییم. هدف این است که با استفاده از پژوهش اساتید ارزشمند، اینادبیات، تولید و مباحث مهم مطرح شود. به هر حال این سلسلهنشست‌ها درباره تحولات اجتماعی است. منظور ما از تحولات باتغییرات اجتماعی متفاوت است. وقتی سخن از تغییرات اجتماعیداریم منظور ما تغییراتی است که در یک بازه زمانی محدود اتفاقمی‌افتد، مبدا و مقصد این تغییرات برای ما کاملا مشخص است. «تغییرات» یک پروژه است تحولات اجتماعی اما اینگونه نیست، یکپروسه و فرآیند همه‌جانبه است که همه ابعاد زندگی بشر را تحتتاثیر خود قرار می‌دهد.
ایوبی گفت: وقتی ما در جامعه‌شناسی سیاسی تحول و آرایشنیرو‌های سیاسی را بررسی می‌کنیم با مسأله‌ای به نام شکافمواجه می‌شویم. شکاف‌های اجتماعی یعنی تغییرات بنیادین واساسی که آثارش سالیان سال باقی می‌مانند بنابراین تحولات،مجموعه‌ای از تغییرات بنیادین، ساختاری و اساسی است که دربطن جامعه رخ می‌دهد و منشا شکاف‌های نسلی هستند. دگرگونیزمانه با تغییر رفتار، سلیقه‌ها، سبک زندگی و… پیش می‌آید. لذا مااحساس می‌کنیم که تغییر نسلی رخ داده است. این‌ها همانتحولاتی هستند که در طول زمان شکل می‌گیرند و یک فرایندهستند. ما درباره تحولات دست کم دو نگاه داریم؛ یکی نگاهتطورگرا که تا دهه هفتاد و هشتاد نگاه غالب بود و بر اساس آنتحولات اجتماعی خطی اتفاق می‌افتادند یعنی بشریت لاجرم بایدیک مسیر و خط را طی کند. نگاه خطی می‌گوید همانطور که ماانسان‌ها باید جنینی، نوزادی، جوانی، پیری و… را طی کنیمجوامع هم اینگونه تحول پیدا می‌کنند با این نگاه است که نردبانتکامل و ترقی مطرح می‌شود. نگاه دیگر همان نگاه جامعه‌شناسیتاریخی است که تحولات را خطی نمی‌بیند بلکه مسیر هر جامعه وفرهنگی می‌تواند متفاوت باشد بنابراین توسعه هم یک پدیده است. مسیر تحولات اجتماعی و مسایل دیگر در کشوری مانند ایرانمی‌تواند شبیه به کشورهای اطراف باشد پس این نگاه بیانگرچندخطی دیدن تحولات است. در جهانی که در آن به سر می‌بریممی‌توانیم مسیرهای گوناگونی را برای تحول داشته باشیم. نکته‌ایکه به ما و کمیسیون ملی یونسکو در ایران مربوط می‌شود این استکه چگونه می‌توانیم در مسیر این تحولات عمل کنیم.
دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو– ایران گفت،: از نظر یونسکو کهکمیته‌ای تحت عنوان مدیریت تحولات اجتماعی دارد دولتمردان،مدیران و تصمیم‌گیران می‌توانند این فرآیند را مدیریت، عواقب وپیامدهای آن را درک و برای آن برنامه‌ریزی کنند. یونسکو آن نگاهدوم را پذیرفته است یعنی اروپامحوری و غرب‌محوری واقعیت عملیندارد. این فرایند بسیار پیچیده است در نتیجه مدیران وتصمیم‌گیران می‌توانند با بهره‌گیری از دانش علوم اجتماعی ومحققان این علوم، این تحولات را مدیریت کنند پس کار ما این استکه دست نخبگان، اندیشمندان علوم سیاسی، پژوهشگران را دردست سیاست سازان و تصمیم‌گیران بگذاریم و این دو را به همنزدیک کنیم چون به طور طبیعی به هم نزدیک نیستند. پژوهشگراناصولا سیاست‌‌گریز هستند و مدیران هم معمولا خود را بی‌نیاز ازعلوم می‌دانند. ما در این میان باید از دانش تولید شده در حوزهعلوم اجتماعی استفاده و این دانش را به بدنه اجرایی تزریق کنیم. کمیته مورس از سویی دانش افزایی و از سوی دیگر این دانش راکاربردی می‌کند. بنابراین شورای بین دول را دارد و ۳۵ کشورعضو این شورا هستند. یونسکو و مورس با چنین رویکردی وارد اینمسأله بسیار مهم می‌شوند.
ایوبی ادامه داد: وقتی سخن از اجتماع به میان می‌آوریم یعنیسیاست، فرهنگ، اقتصاد و … جزیی از آن است.وقتی ما تحولات ودگرگونی ها را بررسی می‌کنیم حتی می‌توانیم تحولات اقتصادی،فرهنگی و سیاسی آینده را بررسی کنیم. ما در روزگاری هستیم کهتحولات بنیادین را شاهد هستیم. امروز در بسیاری از جوامع بابحران مشارکت، بحران احزاب و… رو به رو هستیم. ما یکی ازملاک‌های توسعه‌یافتگی را مشارکت‌های نهادینه می‌دانستیم؛جوامعی که احزاب و گروه‌ها سخنگوی مردم هستند جوامعپیشرفته‌ای هستند و مشارکت توده‌ای را به عنوان یکی از ملاک‌هایجوامع توسعه‌نیافته قلمداد می‌کردیم ولی در دوره‌ای هستیم کهمشارکت‌ها به شدت توده‌ای شده‌اند.
حیات اجتماعی معنای خود را از دگرگونی های اجتماعیمی‌گیرد
سپس غلامرضا غفاری معاون فرهنگی اجتماعی وزیر علوم و رییسهمایش مهمان این برنامه شد. وی گفت: یکی از بحث‌های اصلی وکلیدی که در حوزه علوم اجتماعی مطرح می‌شود دگرگون هایاجتماعی است که قدمت و گستره وسیعی دارد. همه می‌دانیم کهدگرگونی های اجتماعی در متن و مرکز حیات اجتماعی وجود داردو به نوعی حیات اجتماعی معنای خودش را از دگرگونی هاییمی‌گیرد که در این عرصه یه وقوع می‌پیوندد. همه عالمان حوزه علوماجتماعی بحث دگرگونی‌های اجتماعی را بررسی می‌کنند. آنچه دردوره جدید اهمیت دارد چگونگی مدیریت این دگرگونی هایاجتماعی است وقتی به بحث‌های موجود در این باره نگاه می‌کنیمشاید در دوره جدید روی اینکه چرا درباره دگرگونی اجتماعی چهچیزی مداقه نمی‌شود بحث شود اما آنچه که اهمیت دارد آهنگیاست که دگرگونی های اجتماعی دارند بنا به گستره اجتماعیآهنگ دگرگونی ها هم اهمیت پیدا می‌کند. وجه تمایز جوامع ودوره‌های تاریخی بر اساس آهنگی که دگرگونی ها در هر دوره وجوامعی دارد مورد بازشناسی و تبیین قرار می‌گیرد. ما شتابی رادر تغییرات و تحولات اجتماعی طی کرده‌ایم، این رشد شتابان دردوره مدرن همچنان ادامه دارد و شاهد رشد سریع و فزایندههستیم.
غفاری توضیح داد: مجموعه‌های مختلف از یک درهم تنیدگیگسترده برخوردار هستند به همین دلیل دگرگونی ها قابل رصدهستند. یکی از مشهورترین و عینی ترین دگرگونی‌ها در خصوصجمعیت رخ داده است برآوردها نشان می‌دهد پیش از این هزارسال طول می‌کشیده تا جمعیت جهان دو برابر شود اما در سال۲۰۰۰ این هزار سال به چهل سال تغییر پیدا کرده که این دگرگونیبسیار فوق‌العاده است این افزایش جمعیت با این سرعت با تحولاتو دگرگونی هایی همراه است. در سال ۵۸ سن امید به زندگی بهعنوان یک شاخص ۵۹ سال بوده ولی حالا نزدیک به ۷۴ سال استاین فاصله و آثار و پیامدهایش قابل بررسی است همه این‌ها دلالتبر این دارد که ما وارد یک دوره جدید شده‌ایم، تحولات ودگرگونی‌های زیادی را تجربه کرده‌ایم و طبعا در سطوح مختلفیمی‌توانند مطرح باشند.
وی افزود: دامنه‌ای که دگرگونی های اجتماعی دارند فراتر ازتغییرات اجتماعی است. دگرگونی های اجتماعی یک نسل را در برمی‌گیرند و یک بازه تاریخی بلندتری نسبت به تغییرات اجتماعیدارند. تغییرات اجتماعی، دگرگونی های اجتماعی را بازنماییمی‌کنند. وقتی همین دگرگونی ها را در سطح سیستم و جامعه درنظر بگیریم، می‌بینیم این تغییرات اجتماعی و دگرگونی ها سهمنشأ داشته‌اند؛ منشأ اول حوزه اقتصاد است جایی که بشر مازادتولید می‌کند، همین امر در طول تاریخ استمرار پیدا می‌کند وامکان تحولات و تغییرات بعدی را فراهم می‌کند که مهمترین آنهابحث صنعتی شدن است. منشأ دیگر دگرگونی در نظام‌هایمعرفتی و معنایی است. سر برآوردن پارادایم‌های فکری جدید،معارف جدید و قوت آنها تغییرات و تحولاتی را در عرصه قدرتایجاد می‌کند. به نوعی این عرصه ها کلیدی هستند و پایه‌هایتغییرات و تحولات مدنی از این عرصه‌ها نشأت می‌گیرند اما وقتیدر سطح جامعه و سیستم بخواهیم دگرگونی های اصلی را کهجوامع همچنان با آن مواجه هستند، بررسی کنیم می‌بینیم که مفهومکانونی را باید در قالب تنوع در نظر بگیریم. ما در حوزه اقتصادتحولات و تغییراتی می‌بینیم چون به نیازهای جدید پاسخ داده شودیا به دلیل ضریب نفوذ بالا در حوزه فناوری، اثرات این عرصهمحسوس است.
معاون فرهنگی اجتماعی وزیر علوم، تاکید کرد: فرایند عقلانیشدن، جنبش‌های اجتماعی و… دلالت بر این دارند که جامعه خودرا با این مجموعه دگرگونی‌ها تعریف می‌کند و هرچه جلوتر می‌آییمقوت بیشتری از خود نشان می‌دهد. بازاندیشی و توجه به دگرگونیاجتماعی به عنوان یک الزام مطرح می‌شود و این الزام برای کلیتجامعه و سیستم محل اعتناست از سوی دیگر برای تک تککنش‌گران اجتماعی و شهروندان هم رصد این مسأله اهمیت پیدامی‌کند. نکته دیگر این است که جوامع دگرگونی هایی در سطحنهادی تجربه کرده‌اند و با آن مواجه هستند که مشخص ترین آنهانهاد خانواده است. یا در عرصه کار به عنوان یک حوزه کلیدی بایدمداقه کرد سهم و نقشی که زنان در این عرصه دارند، قابل بررسیاست. خوانش و تحلیل دگرگونی اجتماعی با توجه به وسعتی کهدارد به عنوان یک مسأله اصلی در دستور کار عالمان وسیاست‌گذاران این عرصه قرار دارد. آنچه که یک امر مسلم استاین است که دگرگونی در عرصه‌های مختلف محل اعتناست ولیآنچه به صورت مرکزی مطرح است این است که باید توجه کنیم اینابعاد و عرصه‌ها مستقل از هم جدا نیستند بلکه ارتباط در بین اینمجموعه‌ها وجود دارد بنابراین ورود به هر کدام از این مجموعه هانیاز به توجه به عرصه‌های دیگر هم دارد. اگر بخواهیم بحثدگرگونی اجتماعی را در یک نگاه عام دنبال کنیم این اتفاق از سهمسیر رخ می‌دهد. در حوزه نظام‌های معرفتی، پارادایم‌های معرفتیخود نشانگر تغییرات گسترده است. در سپهرهای مختلف هممی‌شود امر تنوع را جستجو کرد و دگرگونی هایی را دید که درصورت‌بندی‌های مختلف طرح شوند.
غفاری مطرح کرد: از یک سو به دلیل دگرگونی فراگیر با یکجاکندگی مواجه هستیم. البته یک خودتنظیم‌گری هم دیده می‌شودکه این کار دلالت بر این دارد که در کنار دگرگونی ها با یک نوعتنظیماتی مواجه هستیم که زمینه یک نوع نظام بخشی را فراهممی‌کند آنچه که به عنوان مکانیزم از آن ها یاد می‌شود طبعاصورت‌های مختلفی دارد. ما در جامعه‌ای قرار داریم که در چنددهه اخیر دگرگونی‌های بلندی را تجربه کرده است. این آهنگ وشتابی که دگرگونی ها دارند برای لایه‌هایی از جامعه سخت استبه همین دلیل سازگار و همراه شدن با این آهنگ برای بخش‌هاییاز جمعیت و نسل‌های جدید چندان مسأله‌ای نیست ولی براینسل‌های قدیمی‌تر سختی‌هایی دارد از سوی دیگر باید بپذیریموقتی دگرگونی ها اتفاق می‌افتد طبعا با سختی‌هایی همراه است وتبعاتش هم ناهمواری هایی را به بار می‌آورد.
وی در پایان اظهار کرد: من از کمیسیون ملی یونسکو– ایرانهمچنین از بخش علوم اجتماعی این مجموعه تشکر می‌کنم کهفرصت برگزاری این کنفرانس را فراهم کرد.
فقیه خراسانی در پایان این برنامه گفت: از شرکت نوسازی اراضیعباس‌آباد که با ما همکاری کردند، مهندس حجازی، مهندسسبحانی که در همه مراحل با ما همراه بودند، از عزیزان یونسکو،از معاونت اجتماعی وزارت علوم و… تشکر می‌کنم.
انتهای پیام/