وضعیت فعلی و آینده بازار خودروی ایران
سعید کریمی
به گزارش پایگاه خبری رخداد اقتصادی؛
بازار خودروی ایران در سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی روبه‌رو بوده است که تأثیرات عمیقی بر تولید، عرضه، تقاضا و قیمت‌ها داشته است. تحریم‌های اقتصادی، نوسانات نرخ ارز، سیاست‌های قیمتی دولت، کاهش قدرت خرید مردم و مشکلات ساختاری در صنعت خودروسازی، از جمله عواملی هستند که بر این بازار اثر گذاشته‌اند. در این مقاله، وضعیت فعلی بازار خودرو بررسی شده و چشم‌انداز آینده آن مورد تحلیل قرار می‌گیرد.
وضعیت فعلی بازار خودرو
۱. کاهش تولید و خروج خودروسازان خارجی
یکی از مهم‌ترین مشکلات بازار خودرو در ایران، کاهش تولید داخلی و خروج خودروسازان خارجی است. پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، شرکت‌هایی مانند پژو، رنو و هیوندای که پس از توافق هسته‌ای به ایران بازگشته بودند، مجدداً از بازار خارج شدند. این خروج، ضربه سنگینی به صنعت خودروسازی ایران وارد کرد، زیرا بسیاری از قطعات خودروهای تولیدی وابسته به این شرکت‌ها بود.
بر اساس آمارهای رسمی، تولید خودرو در ایران که در سال ۱۳۹۶ حدود ۱.۵ میلیون دستگاه بود، پس از اعمال تحریم‌ها کاهش یافت و در برخی سال‌ها به کمتر از یک میلیون دستگاه رسید. این کاهش تولید باعث شد تا عرضه خودرو در بازار کاهش یابد و قیمت‌ها به‌طور چشمگیری افزایش پیدا کند.
۲. افزایش قیمت و کاهش قدرت خرید مردم
یکی از تبعات کاهش تولید و افزایش هزینه‌های تولید، رشد بی‌سابقه قیمت خودرو بوده است. در سال‌های اخیر، قیمت خودروهای داخلی چندین برابر شده است. برای مثال، قیمت پژو ۲۰۶ که در سال ۱۳۹۶ حدود ۳۰ میلیون تومان بود، در سال ۱۴۰۲ به بیش از ۵۰۰ میلیون تومان و‌در حال حاضر به حدود یک میلیارد تومان رسیده است.
افزایش قیمت‌ها، در کنار کاهش درآمد واقعی مردم و رشد تورم، باعث کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان شده است. در نتیجه، بازار خودرو با رکود قابل‌توجهی مواجه شده است، به‌طوری که بسیاری از مردم قادر به خرید خودروهای صفرکیلومتر نیستند و تقاضا برای خودروهای کارکرده نیز کاهش یافته است.
۳. سیاست‌های دولت و ناکارآمدی مدیریت صنعت خودرو
یکی از عوامل مهم در مشکلات بازار خودرو، سیاست‌های دولت و نحوه مدیریت خودروسازان داخلی است. در حالی که دولت با سیاست قیمت‌گذاری دستوری قصد کنترل قیمت‌ها را دارد، این سیاست باعث زیان‌دهی خودروسازان، کاهش تولید و افزایش قیمت‌ها در بازار آزاد شده است. از سوی دیگر، انحصار دو شرکت بزرگ خودروسازی (ایران‌خودرو و سایپا) مانع از شکل‌گیری رقابت واقعی در این صنعت شده است.
در سال‌های اخیر، دولت بارها از طرح‌هایی مانند عرضه خودرو در بورس کالا، آزادسازی واردات خودرو و حمایت از تولید داخلی سخن گفته است، اما بسیاری از این سیاست‌ها یا به‌درستی اجرا نشده یا تأثیر مطلوبی نداشته‌اند.
در آخرین موضوع نیز مجمع تشخیص مصلحت با کاهش تعرفه واردات خودرو از ۱۰۰ درصد به ۶۰ درصد مخالفت کرد تا باز هم از خودروی تولید داخل حمایت کرده باشد.
۴. تأثیر واردات خودرو بر بازار
پس از چند سال ممنوعیت واردات خودرو، دولت در سال ۱۴۰۲ مجدداً مجوز واردات برخی خودروهای اقتصادی را صادر کرد. این تصمیم با هدف کاهش التهاب بازار و افزایش رقابت اتخاذ شد، اما تاکنون تأثیر محسوسی بر قیمت‌ها نداشته است. علت اصلی این موضوع، محدودیت در تعداد خودروهای وارداتی، هزینه‌های بالای گمرکی و عدم شفافیت در فرآیند واردات است.
چشم‌انداز آینده بازار خودرو در ایران
۱. توسعه خودروهای برقی و داخلی‌سازی قطعات
یکی از فرصت‌های مهم برای صنعت خودروی ایران، توسعه و تولید خودروهای برقی است. با توجه به روند جهانی کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی و حرکت به سمت خودروهای الکتریکی، ایران نیز می‌تواند با سرمایه‌گذاری در این حوزه، بخشی از نیاز داخلی را تأمین کند. هرچند تاکنون اقدام جدی در این زمینه صورت نگرفته، اما برخی شرکت‌های دانش‌بنیان در حال کار بر روی توسعه فناوری‌های مرتبط با خودروهای برقی هستند.
همچنین، افزایش داخلی‌سازی قطعات می‌تواند وابستگی صنعت خودرو به واردات را کاهش دهد. اگرچه ایران در تولید برخی قطعات به پیشرفت‌هایی دست یافته، اما همچنان در برخی فناوری‌های کلیدی به واردات وابسته است.
۲. تأثیر احتمالی توافقات سیاسی بر بازار خودرو
در صورتی که مذاکرات هسته‌ای به نتیجه برسد و تحریم‌ها کاهش یابد، احتمال بازگشت خودروسازان خارجی به ایران وجود دارد. این اتفاق می‌تواند تأثیر مثبتی بر تولید و کاهش قیمت‌ها داشته باشد. اما از سوی دیگر، اگر تحریم‌ها ادامه پیدا کند، بازار خودرو همچنان با مشکلات فعلی مواجه خواهد بود.
۳. اصلاح سیاست‌های دولت و افزایش رقابت‌پذیری
برای بهبود وضعیت بازار خودرو، دولت باید سیاست‌های خود را اصلاح کند. یکی از راهکارهای اساسی، کاهش تصدی‌گری دولت در صنعت خودرو و افزایش فضای رقابتی است.
در صورتی که انحصار دو شرکت بزرگ خودروساز کاهش یابد و بخش خصوصی واقعی در این حوزه فعال‌تر شود، امکان بهبود کیفیت و کاهش قیمت‌ها وجود خواهد داشت.
۴. افزایش استفاده از خودروهای دست‌دوم و لیزینگ خودرو
با توجه به افزایش قیمت خودروهای صفرکیلومتر، احتمالاً در آینده تقاضا برای خودروهای کارکرده بیشتر خواهد شد. همچنین، توسعه طرح‌های لیزینگ و فروش اقساطی می‌تواند بخشی از نیاز بازار را تأمین کند و به افزایش دسترسی مردم به خودروهای نو کمک کند.
جمع‌بندی
بازار خودروی ایران در حال حاضر با چالش‌های متعددی از جمله تحریم‌ها، کاهش تولید، افزایش قیمت، کاهش قدرت خرید مردم و سیاست‌های ناکارآمد دولتی مواجه است. با این حال، فرصت‌هایی نیز برای بهبود وضعیت این بازار وجود دارد. توسعه خودروهای برقی، داخلی‌سازی قطعات، اصلاح سیاست‌های دولتی و افزایش رقابت‌پذیری، می‌توانند به بهبود وضعیت بازار کمک کنند. همچنین، در صورت کاهش تحریم‌ها و بازگشت شرکت‌های خارجی، ممکن است قیمت‌ها تا حدی متعادل شود. در نهایت، آینده بازار خودرو در ایران به میزان زیادی به تصمیمات سیاسی و اقتصادی داخلی و بین‌المللی بستگی دارد.
انتهای پیام/